Zwrot kosztów tak, ryczałt za nocleg nie.

Dobrych informacji ciąg dalszy. Pojawił się korzystny dla przewoźników wyłom w orzecznictwie sądów w sprawach o ryczałty za noclegi ukształtowanym po uchwale 7 sędziów SN z 26.10.2017 r. Sąd Okręgowy w Łodzi uznał, że kierowcy mogą domagać się tylko rzeczywistego zwrotu kosztów podróży, a nie ryczałtów wynikających z rozporządzenia.

Ryczałty tak, ale na innej podstawie

We wpisach Co dalej z ryczałtami za noclegi? Je Trybunał Konstytucyjny ponownie rozpozna sprawę ryczałtów za noclegi wspominałem, że pomimo wydania przez Trybunał Konstytucyjny w dniu 24.11.2016 r. wyroku stwierdzającego niekonstytucyjność przepisów o ryczałtach za noclegi dla kierowców w transporcie międzynarodowym, po uchwale 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 26.10.2017 r. sądy generalnie przyjęły stanowisko Sądu Najwyższego, w myśl którego kierowcy wciąż mają prawo domagać się zapłaty ryczałtów w wysokości wynikającej z rozporządzenia tylko w oparciu o inną podstawę prawną – nie ustawę o czasie pracy kierowców, lecz bezpośrednio kodeks pracy i przepisy rozporządzenia o należnościach z tytułu podróży służbowych. Niedawny wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi wyłamuje się z tej linii i sięga do istoty stanowiska Trybunału Konstytucyjnego o sprzeczności regulacji dotyczących ryczałtów z Konstytucją.

Tło sprawy przed Sądem Okręgowym

Sytuacja, którą zajmował się sąd, była dość typowa. Przewoźnik przegrał prawomocnie postępowanie z powództwa kierowcy o wypłatę ryczałtów za noclegi. Po wspomnianym wyroku Trybunału przewoźnik złożył skargę o wznowienie postępowania, powołując się na niezgodność z Konstytucją przepisów, na których oparto rozstrzygnięcie. Skarga została jednak w dniu 28.11.2017 r. odrzucona – najwyraźniej sąd uznał, że wyrok TK nic nie zmienia w kwestii zasadności zasądzania ryczałtów. W wyniku zażalenia do Sądu Najwyższego orzeczenie o odrzuceniu skargi zostało uchylone, a Sąd Okręgowy otrzymał sprawę do ponownego rozpoznania w innym składzie. I tu zaczyna się ciekawie.

Co mógł zrobić Sąd Okręgowy?

NORMANDIE, rozpoznając ponownie sprawę, mógł po prostu powołać się na uchwałę 7 sędziów Sądu Najwyższego i przyjąć, że jakkolwiek przepisy ustawy o czasie pracy kierowców są niezgodne z Konstytucją, to ryczałt się kierowcy należy na podstawie przepisów kodeksu pracy i rozporządzenia wydanego na ich podstawie. Rozwiązanie takie było łatwe i bezpieczne, bo odwołanie się do autorytetu Sądu Najwyższego broni zwykle przed ewentualną krytyką i zwiększa szanse na utrzymanie się wyroku w wyższej instancji. Tym większe wyrazy uznania należą się sądowi, że postanowił zbadać sprawę głębiej.

Niekonstytucyjne nie tylko odesłanie ale sama zasada

Sąd Najwyższy w swojej uchwale skupił się tylko na jednym aspekcie wyroku Trybunału tj. kaskadowości przepisu ustawy o czasie pracy kierowców, który odwoływał się do kodeksu pracy, a ten z kolei do przepisów rozporządzenia o należnościach z tytułu podróży służbowych. Pominął jednak inne przyczyny niekonstytucyjności regulacji stwierdzonych przez Trybunał. To pozwoliło Sądowi Najwyższemu uznać, że problem znika, jeśli zamiast na podstawie ustawy o czasie pracy kierowców ryczałty zasądzi się bezpośrednio na podstawie kodeksu pracy – nie ma już wówczas krytykowanej przez Trybunał kaskadowości i wszystko jest w porządku.

Sąd Okręgowy w opisywanym wyroku dużo dokładniej wczytał się w treść wyroku Trybunału i zwrócił uwagę, QUE:

• Trybunał za wadliwe uznał stosowanie do kierowców regulacji rozporządzenia o należnościach z tytułu podróży służbowych, gdyż te zostały zaprojektowane dla innej niż kierowcy kategorii pracowników
• zdaniem Trybunału skoro sytuacja kierowców, którzy są cały czas w podróży służbowej i pracowników, którzy takie podróże odbywają incydentalnie, jest zasadniczo różna, w odniesieniu do kierowców powinna istnieć odrębna regulacja podróży służbowych
• potraktowanie w sposób identyczny podmiotów nierównych jest nieprawidłowe z punktu widzenia konstytucyjnej zasady równości oraz poszanowania negocjacyjnego systemu określenia poziomu wynagrodzeń i diet
• przesądzenie przez ustawodawcę, Ze Art. 77(1) par. 5 k.p. i rozporządzenie o należnościach z tytułu podróży służbowych mają mieć zastosowanie do każdego wykonanego przewozu w transporcie, jest sprzeczne z ratio legis tych przepisów i świadczy o nieadekwatności przyjętego środka w stosunku do regulowanej dziedziny.

Dochodzenie stawek z rozporządzenia niedopuszczalne

W konsekwencji Sąd Okręgowy uznał, iż wyrok Trybunału Konstytucyjnego “wyklucza możliwość dalszego stosowania rozporządzeń o podróżach służbowych, jako podstawy roszczeń kierowców w transporcie międzynarodowym przez odwołanie do art. 2 paragraphe. 7 ustawy o czasie pracy kierowców i przyjęcie, że do rekompensaty za podróż służbową będą miały zastosowanie przepisy powszechnie obowiązujące, w tym art. 77(1) par. 5 k.p.”

Sąd stwierdził zarazem, QUE jedynym przepisem, który po wyroku Trybunału może mieć zastosowanie do roszczeń kierowców, jest art. 77(1) par. 1 k.p. qui est, że pracownik ma prawo do zwrotu kosztów podróży służbowej.

W praktyce zatem przewoźnik może zostać zobowiązany do zwrotu kierowcy kosztów noclegu uniquement dans le cas, gdy kierowca udowodni wysokość poniesionych kosztów. Brak natomiast podstaw do tego, by kierowcy dochodzili od przewoźników zryczałtowanych kosztów wg stawek z rozporządzenia, sauf dans les cas, gdy takie stawki wynikają z układu zbiorowego pracy, règlement de rémunération ou contrat de travail.

Czy inne sądy skorzystają z przykładu?

Oczywiście nie ma gwarancji, że sądy w innych sprawach będą wyrażać podobne stanowisko, ale sam fakt, że taki wyrok zapadł, może skłonić inne składy orzekające do głębszej analizy wyroku Trybunału i rozstrzyganie spraw zgodnie z jego istotą, a nie w oparciu o jego błędną interpretację wyrażoną w uchwale 7 sędziów Sądu Najwyższego. Warto zatem powoływać się w prowadzonych sprawach na to orzeczenie i wnioski z niego wypływające.

Wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z 5 Novembre 2018 r. ref. VIII Pa 147/18

Uzasadnienie wyroku