Kolejny raz pojawiła się nadzieja na korzystne dla przewoźników zakończenie procesów o zapłatę ryczałtów za noclegi. Trybunał Konstytucyjny postanowił bowiem kolejny raz zająć się kwestią zgodności z Konstytucją przepisów dotyczących ryczałtów za noclegi dla kierowców w interpretacji przyjętej przez sądy po poprzednim wyroku Trybunału.
Trochę historii
Jak pisałem we wpisie „Co dalej z ryczałtami za noclegi?”, wbrew oczekiwaniom przewoźników wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24.11.2016 r. sygn. K 11/15 stwierdzający niekonstytucyjność przepisów ustawy o czasie pracy kierowców w przedmiocie ryczałtów za noclegi nie zakończył problemów z roszczeniami kierowców o wypłatę należności za kilka lat wstecz. Wyroki Sądu Najwyższego, a ostatecznie uchwała 7 sędziów SN z dnia 26.10.2017 r. sygn. III PZP 2/17 przyjęły ostatecznie, że jakkolwiek przepisy ustawy o czasie pracy kierowców przyznające im prawo do wypłaty ryczałtów okazały się niezgodne z Konstytucją, to jednak kierowcy mają prawo do domagania się tych należności bezpośrednio na podstawie przepisów Kodeksu pracy. Wskazywałem, że w mojej ocenie takie stanowisko Sądu Najwyższego nie jest prawidłowe, gdyż nie uwzględnia tych aspektów wyroku Trybunału, w którym zwrócił on uwagę na nieadekwatność przyjętej regulacji oraz na naruszenie zasady prawidłowej legislacji poprzez zaskakiwanie adresatów norm prawnych ich sprzecznymi interpretacjami. Już wówczas wyrażałem nadzieję, że Trybunał ponownie pochyli się nad tymi regulacjami.
Miła niespodzianka
I oto po powrocie z ferii (w Poznaniu wyjątkowo wcześnie w tym roku 🙂 ) miła niespodzianka – Trybunał Konstytucyjny postanowił przyjąć do rozpoznania złożoną przez nas skargę konstytucyjną, w której zarzucamy, iż przepisy ustawy o czasie pracy kierowców oraz kodeksu pracy dotyczące ryczałtów za noclegi, w zakresie, w jakim znajdują zastosowanie do kierowców wykonujących przewozy w transporcie międzynarodowym, w przypadku gdy strony stosunku pracy nie określiły zasad zwrotu kosztów podróży służbowych zagranicznych, w tym ryczałtów za noclegi, w układzie zbiorowym pracy, regulaminie wynagradzania lub umowie o pracę są niezgodne z art. 2, art. 21, art. 32, art. 64 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji.
Istotne wątpliwości konstytucyjne
Czy przyjęcie do rozpoznania oznacza, że Trybunał uwzględni skargę? Nie, ale potwierdza w ten sposób, że w sprawie istotnie występują wątpliwości co do zgodności przepisów o ryczałtach z Konstytucją, które wymagają rozstrzygnięcia przez Trybunał. Zgodnie bowiem z art. 61 ust. 4 pkt 3 ustawy o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym, jeśli skarga konstytucyjna jest oczywiście bezzasadna, Trybunał w ogóle nie nadaje jej biegu.
Możliwość zawieszenia postępowań
Przyjęcie sprawy przez Trybunał nie przesądza przyszłego wyroku, ale już teraz może przynieść istotne korzyści przewoźnikom. Skoro bowiem Trybunał zamierza rozstrzygnąć, czy przepisy o ryczałtach są zgodne z Konstytucją, istnieje obecnie podstawa do domagania się zawieszenia toczących się postępowań sądowych w sprawach o zaległe ryczałty na podstawie art. 177 § 1 pkt 31 kodeksu postępowania cywilnego, stanowiącego, że sąd może zawiesić postępowanie z urzędu, jeśli rozstrzygnięcie sprawy zależy od wyniku postępowania toczącego się przed Trybunałem Konstytucyjnym. Nie ulega zaś wątpliwości, że rozstrzygnięcie spraw o ryczałty zależy od tego, czy przepisy, na podstawie których są one dochodzone, okażą się konstytucyjne.
Skutki rozciągnięte na wszystkie sprawy o ryczałty
Warto przy tym zwrócić uwagę, że jakkolwiek skarga dotyczy zastosowania przepisów o ryczałtach do kierowców w transporcie międzynarodowym w sytuacjach gdy strony w ogóle nie uregulowały zasad rozliczania podróży służbowych, to w praktyce ewentualne stwierdzenie niekonstytucyjności tych regulacji wywierać będzie skutki również w tych sprawach, w których strony ustaliły, iż kierowcom należą się ryczałty w wysokości niższej niż określona w rozporządzeniu. Jeśli bowiem przepisy ryczałtach nie mogłyby znaleźć zastosowania w sytuacji, gdy strony nie zawarły żadnej umowy co do wysokości ryczałtów, tym bardziej nie będą one mogły podważać ustaleń stron w tym zakresie. Również więc w takich sprawach istnieje obecnie podstawa do zawieszenia postępowania.
Pozostaje mieć nadzieję, że kolejny wyrok Trybunału ostatecznie zakończy wątpliwości prawne związane z wypłacaniem ryczałtów za noclegi. Na ustawodawcę bowiem nie ma raczej co liczyć – prace legislacyjne, które miały uregulować ten problem, zainicjowano kilka lat temu, ale jakichkolwiek efektów nie ma do tej pory.
Postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 10.01.2019 r. sygn. akt Ts 205/17
Witam. Gdyby miał znaleźć zastosowanie przepis o oczywistej bezzasadności skargi to chyba spaliłby się Pan ze wstydu ?
Mam pytanie: czemu skarga obejmuje zbadanie zgodności z Konstytucją także kwestii diet i czy nie wstyd Panu występowania do TK w sytuacji w której prawnicy, RPO i inne podmioty cofają wnioski i skargi ? Pytanie trzecie, ostatnie: jeśli wyrok będzie niekorzystny dla pracownika a ten zapyta o poradę prawną czy skład TK był zgodny z prawem to co Pan jako prawnik odpowie bądź napisze w opinii ?
@ Horacy
To tak nie działa. Oczywista bezzasadność skargi jest stwierdzana przez Trybunał bardzo często i nie jest to wynik błędów po stronie prawników przygotowujących skargę, a uznania przez TK, że przepisy nie budzą wątpliwości konstytucyjnych.
Co do postępowania przed TK – skład w sprawie nie został wyznaczony, więc na chwilę obecną nie mam podstaw do kwestionowania jego prawidłowości.
Co do opinii dla pracownika – odmówiłbym jej sporządzenia z uwagi na konflikt interesów. Skoro reprezentuję przewoźników w sporach z pracownikami o ryczałty za noclegi, to nigdy w tym zakresie nie świadczę usług na rzecz pracowników.
A co do najważniejszego, czyli tego czemu skarga dotyczy także diet i ewentualnie jakie będą jej skutki podatkowe i ubezpieczeniowe oraz na przyszłość dla firm? 🙂
@ Horacy
Skarga nie dotyczy diet. Skutki podatkowe będą dokładnie takie same jak ostatniego wyroku – zarówno ZUS jak i urzędy skarbowe uznały, że przewoźnicy wciąż mają prawo wypłacać należności z tytułu podróży służbowych i są one zwolnione ze składek czy podatków. To musi być jednak dobrowolna decyzja przewoźnika, a nie przymus wynikający z przepisów.
Jak to skarga nie dotyczy diet skoro mowa jest o należnościach z tytułu podróży służbowej, w tym ryczałtów za noclegi ?
@ Horacy
Skarga odwołuje się do par. 9 ust. 2 i 4 rozporządzenia o podróżach służbowych, który dotyczy ryczałtów za noclegi, a nie diet. Trybunał jest związany zakresem skargi, więc nie może rozstrzygać o zasadności wypłacania diet.
Aha. To może jakiś kierowca złoży skargę co do diet i puści firmy z torbami ? Jaki odsetek spraw zawieszonych ma Pan na dziś ?
@ Horacy
Dlaczego kierowca miałby składać skargę na przepisy, na podstawie których otrzymuje diety?
Co do zawieszeń to na razie sąd rozstrzygnął tylko w dwóch sprawach, w których wnioski o zawieszenie oddalił, ale następnie oddalił powództwa o ryczałty, przywołując m.in. argumentację Trybunału Konstytucyjnego, że stawki ryczałtów za noclegi w rozporządzeniach są nieadekwatne do sytuacji kierowców w transporcie międzynarodowym.
Kiedy wyrok panie mecenasie? 😂