Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z 1998-11-17, III CKN 23/98
Opubl: Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna rok 1999, Nr 4, poz. 85, str. 92
Teza:
Do okoliczności zwalniających przewoźnika wymienionych w art. 17 ust. 2 Konwencji o Umowie Międzynarodowego Przewozu Drogowego (CMR) – (Dz.U. Nr 49, poz. 238 ze zm.) może być zaliczony także rozbój dokonany przy użyciu broni lub groźbie jej użycia.
Skład sądu:
Przewodniczący: sędzia SN H. Ciepła
Sędziowie SN: B. Czech, Z. Struś (sprawozdawca)
Sentencja:
Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 17 listopada 1998 r. na rozprawie sprawy z powództwa Adama W. przeciwko Mirosławowi S. o zapłatę, na skutek kasacji pozwanego od wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 14 października 1997 r. sygn. akt (…) uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu w Białymstoku pozostawiając temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie:
Sąd Apelacyjny w Białymstoku wyrokiem z dnia 4 października 1997 r. w sprawie z powództwa Adama W., prowadzącego przedsiębiorstwo handlowe, oddalił apelację pozwanego Mirosława S., prowadzącego przedsiębiorstwo przewozowe, od wyroku Sądu Wojewódzkiego Sądu Gospodarczego w Białymstoku zasądzającego od pozwanego na rzecz powoda 50.075,31 zł z odsetkami oraz koszty procesu.
Podstawę tego rozstrzygnięcia stanowiło ustalenie, że pozwany jako przewoźnik zobowiązał się wobec powoda – nadawcy przewieźć meble z obszaru Rzeczypospolitej Polskiej do Moskwy pod wskazany adres odbiorcy. Strony wypełniły międzynarodowy samochodowy list przewozowy. Bezsporne między nimi jest to, że przewoźnik nie wydał odbiorcy towaru, a odbiorca nie zapłacił nadawcy.
Sąd Apelacyjny, podzielając ustalenia i oceny dokonane w pierwszej instancji, stwierdził, że odpowiedzialność pozwanego kształtuje się na podstawie przepisów Konwencji o Umowie Międzynarodowego Przewozu Drogowego (CMR) z 1956 r. (Dz.U. 1962 r. Nr 49, poz. 238 ze zm.), a pozwany wbrew obowiązkowi wynikającemu z art. 18 ust. 1 Konwencji nie wykazał istnienia okoliczności zwalniających, przewidzianych w art. 17 ust. 2. W szczególności, nawiązując do złożonego przez pozwanego zaświadczenia Zarządu Spraw Wewnętrznych Północnego Okręgu Administracyjnego m. Moskwy o prowadzonym postępowaniu karnym w związku z kradzieżą przez nieustalone osoby przesyłki stanowiącej przedmiot sprawy, Sąd Apelacyjny wyraził pogląd, że przewoźnik odpowiada wobec nadawcy na zasadzie ryzyka i nie jest zwolniony nawet w razie kradzieży (przesyłki) przybierającej postać rozboju.
W kasacji pozwanego przytoczono jako podstawy: naruszenie art. 11 KPC przez nieuwzględnienie wniosku pozwanego o zawieszenie postępowania i uniemożliwienie powodowi wykazania, że powód ponosi odpowiedzialność za szkodę, oraz naruszenie art. 381 KPC przez jego niewłaściwe zastosowanie i odmowę przeprowadzenia dowodu w postępowaniu apelacyjnym, a także naruszenie prawa materialnego przez niezastosowanie art. 471 § 1 KC i art. 7 ust. 1 oraz art. 17 ust. 2 Konwencji o Umowie Międzynarodowego Przewozu Drogowego (CMR).
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Poza zakresem rozważań muszą pozostać nowe okoliczności faktyczne przytoczone w kasacji, w której skarżący stara się wykazać, że powód wystawił list przewozowy z adresem, pod którym nie istniał odbiorca, a po zatelefonowaniu przez kierowcę zgodnie z instrukcją powoda pod wskazany przez niego numer, przybyli bandyci, którzy zrabowali towar.
Błędnie zostało powołane w ramach drugiej podstawy kasacyjnej naruszenie art. 11 KPC. Przepis ten dotyczy mocy wiążącej skazującego wyroku w sprawie karnej, a jest bezsporne, że w chwili orzekania przez sąd drugiej instancji wyrok taki, mający wpływ na ustalenia w rozpoznawanej sprawie, nie zapadł.
Nieuzasadniona jest też pierwsza podstawa kasacyjna upatrująca naruszenie art. 7 ust. 1 Konwencji, ponieważ opiera się nie na stanie faktycznym ustalonym przez sąd orzekający, lecz na nie udowodnionych dotychczas twierdzeniach pozwanego o skierowaniu przez powoda towaru pod nieistniejący adres.
Natomiast nie można odmówić trafności zarzutowi naruszenia art. 381 KPC. Przepis ten zabezpiecza sprawne funkcjonowanie procesu cywilnego, w którym obowiązek aktywnego i starannego działania w zakresie twierdzeń faktycznych i przedstawiania dowodów obciąża strony. Gdyby zatem cofnięcie przed sądem pierwszej instancji wniosku o przesłuchanie jako świadka kierowcy wykonującego przewóz było wynikiem zaniedbań strony, można uznać za usprawiedliwione obciążenie go niekorzystnymi skutkami procesowymi. Jednakże rozstrzygając wniosek dowodowy sąd drugiej instancji dysponował już odpisem zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa, złożonym w miejscowej Prokuraturze, w którym pełnomocnik pozwanego pisze także o czynnościach podjętych w celu ustalenia okoliczności zrabowania towaru. Mając na uwadze odległość i zwyczajne trudności w kontaktach z organami ścigania w obcym państwie, nie można było wykluczyć, że dowód z zeznań tego świadka nabrał obiektywnie większej mocy, a zatem celowość jego przeprowadzenia była wynikiem nie tylko nieuwzględnienia zarzutu, forsowanego lekkomyślnie przez pozwanego, braku legitymacji biernej.
Nie można także zgodzić się z przytoczoną wykładnią art. 17 ust. 2 Konwencji. Trafna jest konstatacja sądu drugiej instancji, że przyczyny zwalniające od odpowiedzialności przewoźnika za nienależyte wykonanie umowy podlegającej przepisom Konwencji CMR są uregulowane odmiennie niż w ustawie z dnia 15 listopada 1984 r. – Prawo przewozowe (t.j. Dz.U. z 1995 r. Nr 119, poz. 575 ze zm.). W Konwencji bowiem, poza przyczynami zależnymi od stron umowy, przewidziano także zwolnienie się przewoźnika w razie zaistnienia okoliczności, których przewoźnik nie mógł uniknąć i następstwom których nie mógł zapobiec, a nie muszą one mieć charakteru siły wyższej. Lista tych okoliczności nie może być zamknięta, a skoro nie wymieniono ich w Konwencji, należy sięgać do ogólnych reguł wykonania zobowiązania. Wśród nich jest obowiązek zachowania należytej staranności, uwzględniającej, w odniesieniu do rozpatrywanej sprawy, jej zawodowy charakter. Obowiązki te niewątpliwie nakazują kierowcy zachowanie szczególnej ostrożności w czasie jazdy oraz postoju, w czasie opuszczania pojazdu, wybierania miejsc na wypoczynek lub nocleg, podczas kontaktów z osobami trzecimi, w doborze środka transportu oraz stosowania zamknięć, itd. Nie ma jednak w świetle art. 355 KC podstaw do obciążania przewoźnika w międzynarodowym transporcie samochodowym bezwzględnym obowiązkiem zapobieżenia skutkom napadu rabunkowego z groźbą lub użyciem broni, gdyż zadanie takie byłoby niewykonalne, a jego odpowiedzialność opierałaby się nie na zasadzie ryzyka, lecz miała charakter absolutny, co w stosunkach cywilnoprawnych jest wyjątkiem.
Z przytoczonych względów rozstrzygnięcie dokonane na podstawie odmiennej wykładni art. 17 ust. 2 Konwencji nie może się ostać. Dlatego Sąd Najwyższy z mocy art. 393[13] § 1 KPC orzekł jak w sentencji.
Hej wielkie dzięki za wpis !