Kolejna sprawa o ryczałty w Trybunale Konstytucyjnym

W prasie branżowej szerokim echem rozniosła się w zeszłym roku informacja o złożeniu wniosku o stwierdzenie niezgodności z Konstytucją przepisów stanowiących podstawę dochodzenia roszczeń o ryczałty. Niewiele jednak osób wie, że do Trybunału wpłynęła kolejna sprawa w tej kwestii, która może mieć wpływ na interpretację przepisów o ryczałtach za noclegi również w innych branżach niż transportowa.

Wniosek związku pracodawców

Wniosek o zbadanie zgodności z Konstytucją przepisów ustawy o czasie pracy kierowców, kodeksu pracy oraz rozporządzeń Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej złożył w dniu 10.02.2016 r. Związek Pracodawców „Transport i Logistyka Polska”. Sprawa pierwotnie zarejestrowana pod sygn. Tw 3/15 została przyjęta przez Trybunał do rozpoznania i obecnie jest prowadzona pod sygn. K 11/15.

Wniosek dotyczy stwierdzenia, iż niekonstytucyjne są regulacje przyznające kierowcom w transporcie międzynarodowym prawo do ryczałtu za noclegi podczas zagranicznych podróży służbowych. Rozstrzygnięcie w tej sprawie będzie zatem odnosić się wyłącznie do branży transportowej.

Skarga konstytucyjna

Jakkolwiek wniosek o uznanie zaskarżonych przepisów za niezgodne z Konstytucją został poparty przez Prokuratora Generalnego i Marszałka Sejmu (vide wpis: Ryczałty niezgodne z Konstytucją – uważają Prokurator Generalny i Marszałek Sejmu), nigdy nie ma gwarancji, że Trybunał stanie na takim samym stanowisku jako wnioskodawca. Możliwe jest zatem, iż Trybunał uzna, że dopuszczalne jest obciążenie przewoźników obowiązkiem wypłacania ryczałtów za noclegi także w sytuacji, gdy kierowcom zapewniono miejsce do spania w kabinie pojazdu.

Tymczasem w wielu sprawach o ryczałty podstawową argumentacją przeciwko żądaniom kierowców jest nie tyle twierdzenie, że pracodawca zapewnił kierowcom bezpłatny nocleg – co w świetle obecnej linii orzeczniczej Sądu Najwyższego jest z góry skazane na niepowodzenie – co wskazywanie, że pracodawca w układzie zbiorowym pracy, regulaminie wynagradzania lub umowie o pracę przyznał pracownikom ryczałty za noclegi ale na poziomie niższym niż przewidziano w rozporządzeniu, na co pozwala art. 77⁵ § 3 kodeksu pracy. Niestety Sąd Najwyższy w uchwale z 2014 r. stwierdził, iż rozporządzenie stanowi w zakresie ryczałtów za noclegi minimalny standard również dla pracodawców prywatnych, choć – czego Sąd Najwyższy najwyraźniej nie zauważył – nie jest do nich skierowane.

Z tego względu w jednej ze spraw zdecydowałem się na złożenie skargi konstytucyjnej (uzupełnionej później kolejnym pismem), w której domagam się m.in. stwierdzenia, iż art. 77⁵ § 3 i 5 kodeksu pracy rozumiany w ten sposób, że przepisy wydane na podstawie art. 77⁵ § 2 kodeksu pracy w zakresie zwrotu kosztów noclegu pracownika w trakcie podróży służbowej poza granicami kraju stanowią minimalny standard również dla pracowników niezatrudnionych w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej i nie jest możliwe określenie wysokości tych należności w umowie o pracę, regulaminie wynagradzania lub układzie zbiorowym pracy na poziomie niższym niż przewidziany w tych przepisach, jest niezgodny z art. 2 Konstytucji w zw. z art. 64 ust. 1 i 2 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji.

W skardze przekonuję, że niedopuszczalne jest, by Sąd Najwyższy podważał w swoim orzecznictwie jasne zamiary ustawodawcy, który w projekcie jednoznacznie wskazywał, iż celem wprowadzenia obecnego brzmienia art. 77⁵ k.p. jest m.in. ułatwienie przewoźnikom określenia należności z tytułu podróży służbowych na bardziej elastycznym poziomie niż wskazany w rozporządzeniu. Podnoszę także, że radykalna zmiana wykładni przepisów dokonana przez Sąd Najwyższy ma de facto charakter zmiany prawa, a tym samym nie powinna być odnoszona do stanu faktycznego mającego miejsce przed podjęciem uchwały przez Sąd Najwyższy.

Przyjęcie skargi do rozpoznania

Trybunał uznał, iż w sprawie zachodzą wątpliwości konstytucyjne (w przypadku ich braku uznałby skargę za oczywiście bezzasadną) i postanowieniem z dnia 20.07.2016 r. postanowił nadać skardze bieg. Obecnie sprawa toczy się pod sygnaturą SK 14/16.

Skarga może mieć istotne znaczenia zarówno dla branży transportowej jak i poza nią. Jeśli bowiem Trybunał uzna, że dopuszczalne jest nałożenie na przewoźników obowiązku wypłacania ryczałtów za noclegi kierowcom, skarga daje nadzieję na to, że przed ryczałtami obronią się ci pracodawcy, którzy tę kwestię uregulowali w aktach wewnątrzzakładowych.

Jednocześnie uznanie przez Trybunał, iż przepis art. 77⁵ § 3 k.p. powinien być interpretowany w ten sposób, że pracodawca prywatny ma prawo określić wysokość należności z tytułu podróży służbowych na dowolnym poziomie z zastrzeżeniem, że pracownikowi przysługuje co najmniej dieta w wysokości diety za podróż krajową, orzeczenie to odnosić się będzie do wszystkich branż, a nie tylko do branży transportowej.

Pracodawcy powinni więc trzymać kciuki, żeby udało mi się przekonać Trybunał do odpowiedniego rozstrzygnięcia J